Ngày 13/4/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có buổi làm việc với Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) và Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất xuất khẩu lâm sản và thủy sản.
Tại Hội nghị, bà Nguyễn Thị Thu Sắc – Chủ tịch VASEP đã có bài phát biểu về những vấn đề của ngành sản xuất – XK thủy sản, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị để phát triển ngành trước mắt cũng như lâu dài. Dưới đây là nội dung chính báo cáo và kiến nghị của VASEP tại Hội nghị.
Sau 25 năm hoạt động, với sự đoàn kết, đồng lòng của gần 300 DN hội viên, với tổng doanh số XK chiếm 80 – 83% tổng kim ngạch XK thuỷ sản hàng năm của cả nước, VASEP đã góp một phần quan trọng đưa kim ngạch XK thuỷ sản Việt Nam đạt mốc kỷ lục 11 tỷ USD trong năm 2022, đưa ngành thủy sản Việt Nam trở thành 1 trong 3 quốc gia XK thủy sản lớn nhất thế giới (chỉ sau Trung Quốc, Na-uy).
Hiệp hội đã đặt ra mục tiêu kim ngạch XK thủy sản đến 2025 là 12,5 tỷ USD đến 14 tỷ USD. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu tăng tưởng đó, bên cạnh một số cơ hội, lợi thế, Hiệp hội đồng thời nhận diện được nhiều KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC đang ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành.
Đặc biệt là bối cảnh năm 2023, lạm phát khiến nhu cầu tiêu thụ giảm ở hầu hết các thị trường chính và tác động xấu đến sản xuất trong nước khiến cho lượng đơn hàng XK của các DN giảm từ 20-50%, lượng tồn kho tăng. Thị trường khó khăn, sản xuất nguyên liệu trong nước bị chững lại. Cả bà con nông ngư dân và DN đều thiếu vốn để duy trì nuôi trồng, khai thác và chế biến.
Chi phí sản xuất nguyên liệu tăng cao cùng với sự tăng giá bao bì, vật tư, năng lượng, nhân công…trong khi thủy sản Việt Nam đang bị áp lực cạnh tranh về nguồn cung và giá bán với các nước Ecuador, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia tại các thị trường lớn.
Các DN chế biến-XK hải sản khai thác gặp nhiều khó khăn để có thể XK được lô sản phẩm hải sản khai thác vào EU do còn nhiều bất cập theo quy định IUU.
Kết quả là quý I năm 2023 xuất khẩu sụt giảm 27% so với cùng kỳ năm ngoái chỉ đạt 1,8 tỷ đô la Mỹ và giảm sâu ở tất cả các sản phẩm và thị trường chính. Với diễn tiến này, dự báo XK thủy sản Việt Nam chỉ có thể hồi phục dần từ quý 3/2023. Tập trung lớn nhất hiện nay là sản xuất, chế biến trong nước phải sẵn sàng nguồn cung ứng ngay khi thị trường hồi phục.
Trước diễn biến hiện nay, Các Doanh nghiệp sẽ tập trung triển khai các biện pháp sau:
1. Chủ động, tìm kiếm cân đối nguồn nguyên liệu và tài chính để giữ khách hàng truyền thống và sẵn sàng nguồn cung khi thị trường hồi phục trở lại
2. Điều chỉnh cơ cấu thị trường xuất khẩu và cơ cấu sản phẩm.
3. Nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất XK và gia công XK cho các thị trường nhằm tận dụng năng lực chế biến, tăng kim ngạch XK và duy trì việc làm ổn định cho người lao động.
4. Tận dụng hơn nữa ưu đãi thuế quan của các hiệp định FTA để giữ được vị thế cạnh tranh trên thị trường thế giới.
5. Tích cực tham gia các hội chợ thủy sản quốc tế, tham gia các chương trình giao thương B2B tìm kiếm đối tác, tăng đơn hàng.
Hiệp hội VASEP và cộng đồng DN thủy sản xin có một số KIẾN NGHỊ như sau:
I. Thứ nhất, về nguyên liệu & duy trì năng lực sản xuất nguyên liệu
Trước tình hình người dân ngại thả nuôi vụ mới do chi phí tăng cao và e ngại thị trường tiếp tục xấu, xin kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét để sớm có một chương trình kích cầu để tạo tâm lý yên tâm cho nông-ngư dân duy trì sản xuất nguyên liệu. Xin đề xuất có gói tín dụng khoảng 10.000 tỷ VNĐ với lãi suất thấp (bằng với mức vay ngoại tệ) cho DN thủy sản vay, thu mua & trữ nguyên liệu khi vào vụ thu hoạch. (Nếu thị trường lúc đó vẫn không tốt).
Về dài hạn, xin kiến nghị Chính phủ thúc đẩy việc sửa đổi Luật Đất đai, đặc biệt quan tâm đến vấn đề tích tụ ruộng đất, quy định sử dụng đất, quy hoạch đất để ngành hàng có thể phát triển được các vùng nuôi và sản xuất giống tập trung phù hợp.
Vì nguồn nguyên liệu hải sản khai thác trong nước ngày càng hạn chế, Chính phủ cần xem nguồn nguyên liệu hải sản đánh bắt hợp pháp từ nước ngoài là nguồn tài nguyên lớn mà Việt Nam có thể đẩy mạnh thu gom, NK để phục vụ cho ngành chế biến XK. Bên cạnh đó, cần có quy hoạch và chính sách bảo tồn nguồn lợi biển, quy định những vùng nuôi, những loài hải sản được khai thác với kích cỡ nhất định, đồng thời có chính sách khuyến khích nuôi biển.
II. Thứ hai, liên quan đến chứng nhận hải sản khai thác và khơi thông XK:
Xin kiến nghị Bộ NN và PTNT và các Tỉnh ven biển quyết liệt chỉ đạo gỡ thẻ vàng IUU của EC, ưu tiên lớn nhất là không còn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; cải tiến cơ sở dữ liệu quản lý tàu thuyền-khai thác; đẩy nhanh việc số hóa quy trình kiểm tra-cấp xác nhận, chứng nhận khai thác.
Về lâu dài: xin kiến nghị Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ quan tâm, hỗ trợ để tăng đầu tư hạ tầng nghề cá và nâng cao năng lực thực thi quản lý tàu thuyền, khai thác biển.
III. Thứ ba là vấn đề tín dụng và lãi suất: Xin kiến nghị Thủ tướng Chính phủ & Ngân hàng Nhà nước xem xét chỉ đạo:
1. Điều chỉnh lãi suất vay USD xuống dưới 4% để hỗ trợ cho Doanh nghiệp xuất khẩu
2. Có chính sách hướng tín dụng vào SX kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên – bao gồm thủy sản. Rà soát thủ tục và xem xét có các gói tín dụng ưu đãi dành cho hộ nuôi tôm nhỏ lẻ. Cho các DN thủy sản được giãn nợ 3-5 tháng cho các khoản vay đến hạn phải trả trong Quý 1-2/2023.
3. Tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất 2% đối với DN, HTX, hộ kinh doanh trong lĩnh vực nông-lâm-thủy sản theo NĐ số 31/2022/NĐ-CP của Chính phủ”.
IV. Thứ tư, liên quan đến việc tăng khả năng cạnh tranh cho sản phẩm thủy sản Việt Nam. Xin kiến nghị:
1. Kiến nghị Chính phủ xem xét chỉ đạo duy trì một số chính sách giảm chi phí đầu vào cho DN, bao gồm: các chính sách miễn, giảm, gia hạn nộp thuế, tiền thuê đất và miễn, giảm các loại phí, lệ phí, giảm mức đóng quỹ bảo hiểm thất nghiệp cho DN đến hết 2023. Kiến nghị Bộ Tài chính đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế GTGT, nghiên cứu sửa đổi, đề xuất mức đóng kinh phí công đoàn từ 2% xuống tối đa 1% quỹ lương.
2. Kiến nghị Bộ NN&PTNT chỉ đạo: Các đơn vị liên quan tập trung kiểm soát các cơ sở sản xuất giống thủy sản, kiểm soát chất lượng tôm giống bố mẹ, cũng như có các biện pháp giúp bình ổn giá thức ăn, thuốc thú y.
3. Kiến nghị Bộ Tài chính xem xét giảm thuế nhập khẩu khô đậu tương từ 2% xuống 0% để hỗ trợ ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam. Kiến nghị Bộ Tài chính đưa vào văn bản Quy phạm pháp luật xác định rõ hoạt động chế biến thủy sản được thực hiện chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp theo đúng tinh thần văn bản số 2550 ngày 12/3/2021 của Bộ Tài chính.
V. Thứ năm, liên quan đến chi phí tuân thủ xử lý môi trường
Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo và Bộ TN-MT xem xét sửa đổi để: Có Quy chuẩn nước thải riêng & phù hợp cho NTTS; Chỉnh sửa các quy định về chỉ tiêu phospho cho nước thải chế biến thủy sản phù hợp với điều kiện thực tế, khả năng công nghệ, yếu tố đặc thù ngành và thông lệ khu vực tại các nước tương đương về kinh tế xã hội.
VI. Thứ sáu, liên quan đến khơi thông và phát triển thị trường:
1. Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, Bộ NNPTNT chủ trì cùng với Hiệp hội VASEP triển khai đề án xây dựng thương hiệu cho trước hết 3 sản phẩm chủ lực của Việt Nam là tôm, cá tra và cá ngừ, bắt đầu từ Quý 4 năm 2023.
2. Có thể nói thị trường Trung Quốc sẽ là động lực quan trọng cho tăng trưởng xuất khẩu thủy sản, xin kiến nghị Chính phủ có sự quan tâm cho xây dựng một chiến lược dài hạn 10 năm với mục tiêu tăng gấp đôi thị phần XK thủy sản sang Trung Quốc. Trước mắt đẩy mạnh xúc tiến thương mại vào các địa phương lớn của Trung Quốc, các thị trường giáp biên. Kiến nghị Bộ Công thương bổ sung ngân sách cho Hội chợ thủy sản hàng năm tại Thanh Đảo.
3. Kiến nghị Chính phủ rà soát & làm việc với phía Chính Phủ Hàn Quốc xem xét việc bãi bỏ quota NK tôm từ Việt Nam hoặc có các giải pháp liên quan đến việc điều chỉnh thuế suất về 0% cho tôm Việt Nam trong hiệp định VKFTA.
Cuối cùng là vấn đề biến đổi khí hậu và hạ tầng thiết yếu cho khai thác, nuôi trồng thủy sản
Xin kiến nghị: Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ quan tâm, chỉ đạo:
1. Đầu tư mới, nâng cấp cơ sở hạ tầng vùng sản xuất giống thủy sản, vùng nuôi trồng thủy sản tập trung, các cơ sở nghiên cứu, chuyển giao KHCN phục vụ nuôi trồng, chế biến, thương mại thủy sản là giải pháp quan trọng để ngành nuôi trồng thủy sản phát triển hiệu quả, bền vững.
2. Khuyến khích DN, tư nhân đầu tư hạ tầng, trang thiết bị dịch vụ hậu cần nuôi trồng thủy sản trên biển, đầu tư mới, nâng cấp các trại sản xuất giống, trại nuôi trồng thủy sản, đầu tư mới, nâng cấp các kho lạnh lưu giữ, trung chuyển sản phẩm thủy sản.
3. Đầu tư hạ tầng giao thông, điện, thủy lợi…cho các vùng thủy sản được xác định là sản phẩm chính (đồng bằng sông Cửu Long…) phải được ưu tiên thiết kế, xây dựng, vận hành đáp ứng yêu cầu sản xuất, chế biến, thương mại thủy sản.
Đại diện các DN thủy sản phát biểu tại Hội nghị:
